Η πρώτη φορά που βρέθηκα σε βιβλιοπαρουσίαση ήταν συμπτωματικά λίγο καιρό αφού είχε εγκριθεί η έκδοση του βιβλίου μου, δηλαδή αρχές Απρίλη, όταν παρουσίαζε ο αγαπημένος μου Άρης Μαραγκόπουλος το καινούργιο του βιβλίο, το «Χαστουκόδεντρο». Έβαλα στην τσάντα μου λοιπόν το αντίτυπο που είχα ήδη αγοράσει και διαβάσει και ξεκίνησα για την πλατεία Συντάγματος, όπου θα γινόταν η παρουσίαση σε βιβλοπωλείο της περιοχής. Το πάνελ αποτελούσαν ο Βασίλης Βασιλικός, ο Μάνος Στεφανίδης και ο Μαραγκόπουλος. Τριγύρω υπήρχαν γιγαντοαφίσσες από το εξώφυλλο του βιβλίου, ενώ στο τραπέζι των ομιλητών βρίσκονταν στίβες με αντίτυπα του Χαστουκόδεντρου. Το πολυπληθές κοινό είχε καταλάβει όλες τις διαθέσιμες καρέκλες ενώ πολλοί ήμαστε όρθιοι. Διαισθανόμουν όμως πως δεν επρόκειτο για μια τυπική βιβλιοπαρουσίαση, αν και αμάθητη σε τέτοια ηβέντς. Το γραμμόφωνο και το βινύλιο δεν άφηνε πολλά περιθώριο για παρανόηση. Βρισκόμουν πράγματι σε μία αντισυμβατική παρουσίαση.
Ήταν, επαναλαμβάνω, η πρώτη φορά που βρισκόμουν σε παρουσίαση βιβλίου, γεγονός μάλλον παράδοξο για κάποια που σε λίγες βδομάδες θα έκανε το ντεμπούτο της ως συγγραφέας η ίδια. Αναδρομικά, προσπαθώντας να εξηγήσω πώς αν και βιβλιόφιλη η ίδια δεν έτυχε να βρεθώ ποτέ πριν σε βιβλιοπαρουσίαση ανέτρεξα αρχικά στην προσωπική μου διαδρομή. Ως τα δεκαοχτώ μου ζούσα στο Ηράκλειο Κρήτης, που οι παρουσιάσεις βιβλίων, ακόμα και όταν συνέβαιναν πολύ σπανίως δεν αφορούσαν την εφηβεία μου. Αργότερα, που βρέθηκα ως φοιτήτρια στην Αθήνα, και μολονότι συνέχισα να διαβάζω μανιωδώς, είχα πολύ πιο ενδιαφέροντα πράγματα να κάνω από το να τρέχω σε βιβλιοπαρουσιάσεις. Κι έπειτα, όταν πια βρέθηκα να κατοικώ στο Λονδίνο, η φυσική απόσταση από τα λογοτεχνικά τεκταινόμενα δε θα μου επέτρεπε τη συμμετοχή σε ανάλογες εκδηλώσεις. Όμως, εικάζω εκ των υστέρων, πως ακόμη κι αν κατοικούσα στην Αθήνα αμετακίνητη όλη μου τη ζωή, πολύ αμφιβάλλω πως οι βιβλιοπαρουσιάσεις θα ήταν κάτι που θα αναζητούσα. Κι αυτό γιατί η εντύπωση που είχα σχηματίσει για το συγκεκριμένο είδος εκδηλώσεων δεν ήταν καθόλου θελκτική.
Υπέθετα πως πρόκειται συνήθως για μια αποστειρωμένη διαδικασία, που κινείται σε ένα διεκπεραιωτικό και τυποποιημένο μοτίβο προώθησης του βιβλίου ως καταναλωτικό προϊόν, που χαρακτηρίζεται από ένα κομιλφό πνεύμα επικουρούμενο από κολακείες και εγκώμια μεταξύ όσων συμμετέχουν και που αναπαράγεται ανέμπνευστα σε περιχαρακωμένους λογοτεχνικούς κύκλους.
Ο θεσμός των βιβλιοπαρουσιάσεων φαίνεται να ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του ’80 στο βιβλιοχαρτοπωλείο «Βιβλιοαγορά» στην Αθήνα, με πρωτοβουλία της Ουρανίας Μεταλληνού, που δημιούργησε αργότερα το εμβληματικό βιβλιοπωλείο «Πλους» στην Κέρκυρα, και του Μανώλη Αρχοντάκη, συγγραφέα. Με τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία και τις άοκνες προσπάθειες που ακολούθησαν, οι δύο αυτοί άνθρωποι θέλησαν, όπως μαθαίνουμε από τον Δημοσθένη Καλάκο, γιο της Ουρανίας η οποία δεν ζει πια και σημερινό ιδιοκτήτη του βιβλιοπωλείου, να φέρουν τον λογοτέχνη σε επαφή με το κοινό του, να δημιουργήσουν ένα κλίμα εγγύτητας μεταξύ του συγγραφέα και του αναγνώστη, να κάνουν την τέχνη πιο προσιτή στον κόσμο, να προσδώσουν μια πιο ανθρώπινη διάσταση στο βιβλίο.
Το ζητούμενο, επομένως, είναι να μείνουμε πιστοί στο όραμα των πρωτεργατών, έτσι όπως το φαντάζεται, όπως το εκλαμβάνει ο καθένας, χωρίς στεγανά
, χωρίς να χρειάζεται να απολογείται κανείς σε κανέναν. Ας πραγματοποιεί κάποιος συμβατικές βιβλιοπαρουσιάσεις ακολουθώντας την πεπατημένη, αν αυτό τον ευχαριστεί, αν σε αυτό το πλαίσιο νιώθει ασφαλής. Κι ας πραγματοποιεί όμως αντίστοιχα κάποιος βιβλιοπαρουσιάσεις που καταργούν τα κλισέ. Σε κάθε περίπτωση το ζητούμενο παραμένει αλλού, να κοιταζόμαστε στα μάτια.
Ήταν, επαναλαμβάνω, η πρώτη φορά που βρισκόμουν σε παρουσίαση βιβλίου, γεγονός μάλλον παράδοξο για κάποια που σε λίγες βδομάδες θα έκανε το ντεμπούτο της ως συγγραφέας η ίδια. Αναδρομικά, προσπαθώντας να εξηγήσω πώς αν και βιβλιόφιλη η ίδια δεν έτυχε να βρεθώ ποτέ πριν σε βιβλιοπαρουσίαση ανέτρεξα αρχικά στην προσωπική μου διαδρομή. Ως τα δεκαοχτώ μου ζούσα στο Ηράκλειο Κρήτης, που οι παρουσιάσεις βιβλίων, ακόμα και όταν συνέβαιναν πολύ σπανίως δεν αφορούσαν την εφηβεία μου. Αργότερα, που βρέθηκα ως φοιτήτρια στην Αθήνα, και μολονότι συνέχισα να διαβάζω μανιωδώς, είχα πολύ πιο ενδιαφέροντα πράγματα να κάνω από το να τρέχω σε βιβλιοπαρουσιάσεις. Κι έπειτα, όταν πια βρέθηκα να κατοικώ στο Λονδίνο, η φυσική απόσταση από τα λογοτεχνικά τεκταινόμενα δε θα μου επέτρεπε τη συμμετοχή σε ανάλογες εκδηλώσεις. Όμως, εικάζω εκ των υστέρων, πως ακόμη κι αν κατοικούσα στην Αθήνα αμετακίνητη όλη μου τη ζωή, πολύ αμφιβάλλω πως οι βιβλιοπαρουσιάσεις θα ήταν κάτι που θα αναζητούσα. Κι αυτό γιατί η εντύπωση που είχα σχηματίσει για το συγκεκριμένο είδος εκδηλώσεων δεν ήταν καθόλου θελκτική.
Υπέθετα πως πρόκειται συνήθως για μια αποστειρωμένη διαδικασία, που κινείται σε ένα διεκπεραιωτικό και τυποποιημένο μοτίβο προώθησης του βιβλίου ως καταναλωτικό προϊόν, που χαρακτηρίζεται από ένα κομιλφό πνεύμα επικουρούμενο από κολακείες και εγκώμια μεταξύ όσων συμμετέχουν και που αναπαράγεται ανέμπνευστα σε περιχαρακωμένους λογοτεχνικούς κύκλους.
Ο θεσμός των βιβλιοπαρουσιάσεων φαίνεται να ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του ’80 στο βιβλιοχαρτοπωλείο «Βιβλιοαγορά» στην Αθήνα, με πρωτοβουλία της Ουρανίας Μεταλληνού, που δημιούργησε αργότερα το εμβληματικό βιβλιοπωλείο «Πλους» στην Κέρκυρα, και του Μανώλη Αρχοντάκη, συγγραφέα. Με τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία και τις άοκνες προσπάθειες που ακολούθησαν, οι δύο αυτοί άνθρωποι θέλησαν, όπως μαθαίνουμε από τον Δημοσθένη Καλάκο, γιο της Ουρανίας η οποία δεν ζει πια και σημερινό ιδιοκτήτη του βιβλιοπωλείου, να φέρουν τον λογοτέχνη σε επαφή με το κοινό του, να δημιουργήσουν ένα κλίμα εγγύτητας μεταξύ του συγγραφέα και του αναγνώστη, να κάνουν την τέχνη πιο προσιτή στον κόσμο, να προσδώσουν μια πιο ανθρώπινη διάσταση στο βιβλίο.
Το ζητούμενο, επομένως, είναι να μείνουμε πιστοί στο όραμα των πρωτεργατών, έτσι όπως το φαντάζεται, όπως το εκλαμβάνει ο καθένας, χωρίς στεγανά, χωρίς να χρειάζεται να απολογείται κανείς σε κανέναν. Ας πραγματοποιεί κάποιος συμβατικές βιβλιοπαρουσιάσεις ακολουθώντας την πεπατημένη, αν αυτό τον ευχαριστεί, αν σε αυτό το πλαίσιο νιώθει ασφαλής. Κι ας πραγματοποιεί όμως αντίστοιχα κάποιος βιβλιοπαρουσιάσεις που καταργούν τα κλισέ. Σε κάθε περίπτωση το ζητούμενο παραμένει αλλού, να κοιταζόμαστε στα μάτια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου